بررسی اثر زمان برداشت بر میزان و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه دارویی آویشن دنایی

یکی از گونه‎های بومی آویشن در ایران Celak. Thymus daenensis است که در قسمت‎های شمال، غرب، مرکز و برخی از قسمت‎های جنوب کشور به صورت طبیعی در ارتفاعات می‎روید. یکی از تحولات درونی گیاه، آنتوژنی یا تغییراتی است که در ماده مؤثره گیاهان دارویی، بسته به مراحل مختلف رشد، پدید می‎آید. از آن‎جایی که عامل فوق می‎تواند در میزان عملکرد و متابولیت‎های ثانویه تولید شده در گیاه، مؤثر باشد آزمایشی به منظور بررسی اثر زمان برداشت بر میزان و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس در گیاه دارویی آویشن دنایی انجام شد. سرشاخه‎های آویشن دنایی در دو مرحله قبل از گل‎دهی و مرحله گل‎دهی از گیاهان کاشته، جمع‎آوری و خشک گردید (در دمای 30 درجه سانتی‎گراد به مدت 10 روز). اسانس‎گیری، به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر به مدت زمان 3 ساعت انجام شد. ترکیبات تشکیل دهنده اسانس، با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی و تعیین مقدار گردید. بیست و شش ترکیب در اسانس آویشن دنایی در دو مرحله برداشت شناسایی شد که عمده‎ترین آن‎ها تیمول، پاراسیمن، بتاکاریوفیلن، گاماترپینن و کارواکرول بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که زمان برداشت، تاثیر معنی‎داری بر درصد و بازده اسانس گیاه آویشن دنایی نداشت. همچنین مقادیر پاراسیمن، گاما-ترپینن، بتا-کاریوفیلن و کارواکرول نیز در دو مرحله برداشت، تغییر معنی‎داری نداشتند، اما زمان برداشت، اختلاف معنی‎داری را در میزان تیمول موجود در اسانس نشان داد، به طوری که بالاترین میزان تیمول به عنوان ترکیب اصلی و عمده تشکیل دهنده اسانس آویشن دنایی در مرحله گل‎دهی مشاهده شد.